خط و نگارش مادها

یکی از مشکلات کلی در مطالعه فرهنگ ماد ،مسئله خط و نگارش می باشد .بی شک در هزاره اول پیش از میلاد ،ماد ها دارای خط وکتابتی بوده اند ،زیرا همان طوری که هر تسفلد و دیاکونوف (تاریخ ماد )نیز اشاره می کنند ،یکی از شاهک های تحت نفوذ ماد ها ، به نام «آبدادانا »(به زبان اَکدی )به اسم یک مرد آشوری ،نامه ای ارسال داشته که این خود دلیل بر وجود خط و کتابت در آن سرزمین می باشد از طرفی این را هم می شود حدس زد که «ماناها »نیز خط و کتابتی داشته اند که از خط « اورارتویی »گرفته شده است .
سارگن دوّم پادشاه آشور در گزارش سال 714 پیش از میلاد می گوید که «اولوسونو »پادشاه مانا سنگ یادگار خود را وقف او کرده است ،برای این سنگ یادگار ،غالباً نوشته هایی نیز نگاشته شده که به احتمال قبلی خط مزبور نوعی از خطوط میخی به شمار رفته است .
در نواحی اطراف دریاچه ارومیه احتمالاًهیرو گلیف هایی نیز مشابه با هیرو گلیف های اورارتویی متداول بوده است که میتوان نمونه آن را روی بشقاب نقره ای مکشوفه از زیویه مشاهده نمود لازم به یاد آوری است که متأسفانه تاکنون از ساکنان ماد مرکزی هیچ گونه مدرک خطی به دست نیامده است .به هر حال اصل و منشأخط پارسی باستان (میخی)را با توجه به نوشته های دیاکنوف باید در سرزمین ماد جستجو نمود ،زیرا در زمان کوروش دوّم و اواسط قرن ششم پیش از میلاد خط پارسی باستان متداول بوده که این خط نیز با خط میخی بابلی و ایلامی کاملاًمتفاوت است وباوجود نکات اشتراکی که با سایر خطوط آسیای قدیم دارد ، نمی توان آن را مأخوذ از آنها دانست .
در سنگ نبشته های پادشاهان هخامنشی , لغات مادی فراوانی وجود دارد و چه بسا این خط مأخوذ از خط و تمدنی بوده است که در اواخر هزاره دوّم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد در منطقه گیلان و مازندران مرکزیتی داشته و تمدنشان تا نواحی کاشان و جنوب غربی لرستان و در شمال تاقفقاز گسترش یافته بود که نمونه ای از خط میخی آنها را دکتر نگهبان در حفریات مارلیک به دست آورده و پروفسور کامرون استاد خطوط باستانی خاور میانه ،دانشگاه میشیگان نیز پس از مطالعه آن معتقد است که این خط نمی تواند جدید تر از اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول باشد .
به هر صورت کشفیات و تحقیقات آینده به احتمال زیاد درستی این نظر ویا چگونگی خط ماد را بهتر روشن خواهد کرد .