چالدران: آوردگاه دلیران ایران

نام «چالدران» با جنگ ارتش ایران به رهبری شاه اسماعیل صفوی با عثمانی‌ها به رهبری سلطان سلیم اول در دهم شهریورماه ۸۹۳ خورشیدی گره خورده است. در این جنگ سپاه اندک‌شمار ایران، به‌رغم رشادت‌های فراوان، در برابر لشکر گران عثمانی که مجهز به سلاح‌های سنگین بود، شکست خورد.

گفتنی است، نام این شهر پیش‌تر «سیه چشمه» بود که به پاس یادبود شهیدان جنگ چالدران که جان خویش را بر سر دفاع از خاک ایران‌زمین دادند، به چالدران تغییر نام داد. بنا به گفته‌ی برخی پژوهش‌گران، چالدران در اصل «چهاردیران» به خاطر وجود چهار دیر یا کلیسا در این دیار بوده که به مرور زمان چالدران شده است.

مردم چالدران در کنار زبان ملی – پارسی- به ترکی آذربایجانی و کردی سخن می‌گویند.

گفتنی است چالدران به خاطر هوای خنک در تابستان، می‌تواند پذیرای گردش‌گران بسیاری باشد.

آرامگاه سید صدرالدین شیرازی و امیر عبدالباقی و سایر شهیدان جنگ چالدران سید صدرالدین، وزیر شاه اسماعیل صفوی، از جان‌باختگان جنگ چالدران است که آرامگاهش در کنار امیر عبدالباقی و دیگر شهیدان این جنگ، میعادگاه دوست‌داران ایران‌زمین است. این آرامگاه از بیرون شش‌گوشه و درونش مدور است.

گفتنی است در سال ۱۳۷۸ خورشیدی، سازمان میراث فرهنگی کشور با حفظ نقشه‌ی نخستین این آرامگاه، آن را بازسازی کرد و یادمان آجری گنبدداری بر فراز آن ساخت.

آرامگاه شیرین و فرهادِ روستای سعدل، آرامگاهی صخره‌ای است که با اتاق‌های سنگی در دامنه‌ی کوهی کنده شده اشت. بومیان بر این باورند که اینجا را فرهاد در فراق شیرین کنده است، البته دیرینگی این آرامگاه به دوران اورارتویی (هزاره‌ی نخست پیش از میلاد) می‌رسد.

کلیسای تاریخی تاتاووس از زیبا‌ترین و پرنقش‌ونگارترین کلیساهای ارمنیان ایران است که در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران بر پهنه‌ی دشتی فراخ خودنمایی می‌کند.

به تاتاووس، قره‌کلیسا نیز می‌گویند. «قرا» در زبان پهلوی آذری -زبان باستانی آذربایجان- به معنای بزرگ است که خود دگرگون‌یافته‌ی واژه‌ی کلان پارسی است که امروزه نیز به همین معنا در زبان پارسی کاربرد دارد و از آنجا که این کلیسا از بزرگ‌ترین کلیساهای شمال باختری ایران بوده، کلیسای بزرگ یا قره‌کلیسا نامیده می‌شده است.

گفتنی است هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته نخست امردادماه که برابر با کشته‌شدن تادی مقدس (تاتاووس) و پیروان مسیحی اوست، ارمنیان سراسر جهان برای زبارت آرامگاه او در قره‌کلیسا گردهم می‌آیند و آیین‌های ویژه‌ای را برپا می‌دارند.

قره‌کلیسا نهمین میراث ایران‌زمین است که در فهرست یونسکو ثبت شده است.

از دیگر آثار باستانی چالدران می‌توان به دخمه‌های اورارتویی دلیک داش و چهل پله، آثار اورارتویی آیگون، آثار ماه و خورشید، کلیساهای صخره‌ای و مناره‌ای سعدل، آرامگاه کشیش زاکاریان و آرامگاه ساندوخت متعلق به سده‌ی چهاردهم میلادی اشاره کرد.

برگرفته از تارنمای انجمن پژوهشی ایرانشهر